Analiza egzystencjalna – terapia z sensem
Analiza egzystencjalna jest nurtem psychoterapeutycznym mającym swoje korzenie w
logoterapii opracowanej przez austriackiego psychiatrę i terapeutę Viktora Frankla. Poruszył
on ówczesnym światem psychoterapii umiejscawiając potrzebę znaczenia w centrum
procesów motywujących człowieka do działania i rozwoju. Sens egzystencjalny w jego
ujęciu stał się pomostem umożliwiającym samotranscendencję – przekroczenie własnych
ograniczeń i wyjście ku wartości, nawet w cierpieniu.
Człowiek wiedząc dlaczego chce przetrwać i się rozwijać, będzie lepiej uwarunkowany do efektywnej pracy nad problemami stawianymi mu przez jego rzeczywistość niż ten pozbawiony poczucia swoich wartości.
Viktor Frankl dostał od losu okrutną możliwość przetestowania swoich teorii jako więzień
obozu koncentracyjnego, gdzie obserwował, jak nawet śladowe połączenie człowieka z jego
wewnętrznym sensem pomagało nie stracić nadziei w warunkach totalnego odarcia z
godności i bezpieczeństwa. Mimo wielkich strat Frankl przetrwał obóz i rozwijał logoterapię, aż do późnej starości i śmierci.
W latach 1983-1991 Frankl wszedł w bliską współpracę z austriackim lekarzem i
psychoterapeutą Alfriedem Laengle. Laengle był przekonany o potrzebie rozszerzenia
teoretycznych podstaw logoterapii, co doprowadziło do wyodrębnienia się analizy
egzystencjalnej umożliwiającej podjęcie pełnego zakresu klinicznej problematyki zdrowia
psychicznego.
Główny punkt ciężkości został umiejscowiony w poczuciu wolności jednostki w przeżywaniu
życia postrzeganego w pełni jako własne i wiążącej się z tym wewnętrznej zgody na
podjęcie pełnej odpowiedzialności za decyzje i doświadczenia.
Człowiek może osiągnąć poczucie spełnienia i harmonii tylko w poczuciu wolności i
odpowiedzialności za swój los. Nawet w wielkim cierpieniu zawsze pozostaje w nas ta
osobowa cząstka, która pozostaje wolna co najmniej w możliwości określenia własnej
postawy wobec tego cierpienia.
Jako proces terapeutyczny analiza egzystencjalna pomaga pacjentowi w przeanalizowaniu
jego życia i zgłaszanych problemów pod kątem czterech fundamentalnych motywacji,
których realizowanie jest uznane za kluczowe w osiągnięciu poczucia życiowej wolności i
spełnienia.
⇒ Pierwsza fundamentalna motywacja odpowiada za najbardziej podstawowe poczucie
samej możliwości istnienia, która zawiera się w przestrzeni, oparciu i bezpieczeństwie. Brak
którejkolwiek z tych jakości jest najczęstszą przyczyną lęku.
⇒ Druga fundamentalna motywacja dotyczy naszej relacji ze wszystkim tym, co nas otacza.
Z innymi ludźmi i światem. Spełnienie w tym obszarze poznamy po doświadczeniu lubienia
życia. Jego brak może prowadzić do głębokiej frustracji i depresji.
⇒ Trzecia fundamentalna motywacja skupia się na naszej wewnętrznej relacji z samym sobą.
Czy lubisz siebie? Czy to, co pokazujesz światu jest zgodne z tym, co czujesz w środku?
Czy działasz w zgodzie z własnym sumieniem i wartościami?
Odpowiedź na te pytania będzie wskazywała poziom autentyczności, na który możemy sobie pozwolić w życiu.Niedobory w tej sferze narażają nas na toksyczną stronę wstydu i objawy histrioniczne.
⇒ Czwarta fundamentalna motywacja jest bezpośrednio powiązana z logoterapią i jako
jedyna patrzy w przyszłość. To tutaj spotykają się nasze marzenia, dążenia i ambicje, ale
przede wszystkim poczucie sensu tego, co robimy. Bez niego ciężko dostrzec siebie, jako
istotny element czegoś większego. Pojawia się uczucie pustki i wypalenia grożące, między
innymi, popadnięciem w uzależnienia.
Najważniejsze pozostają jednak emocje odczuwane przez pacjenta w odniesieniu do jego
historii i doświadczeń, ponieważ stanowią bezpośredni drogowskaz ku wartościom i
autentycznym działaniom możliwym do podjęcia w danej sytuacji. Psychoterapeuta pomaga
je wychwycić, opisać i zrozumieć, aby pomóc pacjentowi w nawiązaniu konstruktywnego
dialogu ze sobą i światem.
Na tej podstawie możliwa staje się efektywna praca z trudnościami zarówno poznawczymi,
emocjonalnymi i behawioralnymi o psychospołecznych, psychosomatycznych oraz czysto
psychologicznych przyczynach.
Tymoteusz Drzeżdżon
