Gaslighting to jedna z najtrudniejszych do zidentyfikowania form manipulacji emocjonalnej. Choć termin ten zyskał na popularności w ostatnich latach, wciąż wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że doświadcza przemocy psychicznej w związku. Co gorsza – niekiedy nawet sami sprawcy nie są w pełni świadomi, że ich zachowanie ma charakter przemocowy. Dlaczego gaslighting jest tak niebezpieczny i czemu tak trudno go rozpoznać?
Gaslighting to forma manipulacji psychicznej, której celem jest podważenie poczucia rzeczywistości drugiej osoby. Osoba stosująca gaslighting systematycznie podważa Twoje wspomnienia, emocje, interpretacje i fakty, przez co zaczynasz wątpić we własne zmysły, intuicję, a nawet zdrowy rozsądek.
➡️ Przykład: Po trudnej rozmowie partner mówi: „Nie powiedziałem tego, wymyślasz”, „Jesteś przewrażliwiona”, „Znowu dramatyzujesz, nic takiego się nie stało”. Ty czujesz złość lub smutek, ale zaczynasz się zastanawiać: Może rzeczywiście przesadzam?
Jak działa gaslighting w związku?
W kontekście relacji partnerskiej gaslighting przybiera często subtelne, powtarzalne formy:
•Negowanie faktów – sprawca twierdzi, że coś się nie wydarzyło, mimo że masz inne wspomnienia.
•Minimalizowanie emocji – „Robisz z igły widły”, „To tylko żart”.
•Odwracanie winy – „Gdybyś nie była taka nerwowa, nie musiałbym tak reagować”.
•Izolowanie od otoczenia – sprawca zniechęca Cię do kontaktów z bliskimi, podważa ich intencje.
Choć poszczególne sytuacje mogą wydawać się błahe, z czasem prowadzą do erozji poczucia własnej wartości, lęku, zagubienia i emocjonalnego uzależnienia od sprawcy.
1. Działa stopniowo
Gaslighting nie zaczyna się od razu. Z początku może wydawać się nieszkodliwy – to „tylko jedna kłótnia”, „może źle zrozumiałam”. Jednak z biegiem czasu schematy się powtarzają i nasilają.
2. Brak jednoznacznych dowodów
Manipulacja polega na zniekształcaniu subiektywnych przeżyć. Trudno ją udowodnić, ponieważ nie ma śladów fizycznych ani wyraźnych granic.
3. Osłabienie zaufania do siebie
Największym sukcesem gaslightingu jest to, że ofiara zaczyna sama siebie kwestionować. „Może naprawdę jestem zbyt emocjonalna?”, „Może on ma rację?”
4. Społeczna normalizacja
W wielu związkach toksyczne zachowania są błędnie uznawane za “naturalne” napięcia między partnerami, przez co nie są identyfikowane jako przemoc psychiczna.
Jeśli w Twoim związku pojawiają się następujące sygnały, warto zachować szczególną czujność:
• Regularnie kwestionujesz własne odczucia lub wspomnienia.
•Czujesz, że musisz „chodzić na palcach”, by uniknąć kłótni.
•Zastanawiasz się, czy nie „oszalałaś”.
•Masz poczucie winy i wstydu, mimo że nie zrobiłaś nic złego.
• Twoje zdanie i potrzeby są bagatelizowane.
•Twój partner przekonuje Cię, że inni są przeciwko Tobie, a tylko on „zna prawdę”.
Jednym z największych mitów jest przekonanie, że „gdyby to była przemoc, dawno by odeszła”. Gaslighting uzależnia emocjonalnie – sprawca przeplata manipulację z miłością, wsparciem, a czasem także z przeprosinami i chwilami bliskości. To prowadzi do tzw. cyklu przemocy, w którym ofiara czuje się coraz bardziej związana ze sprawcą.
Co możesz zrobić?
•Zacznij zapisywać sytuacje – prowadzenie dziennika pomoże Ci zauważyć wzorce i odzyskać poczucie rzeczywistości.
•Zaufaj intuicji – jeśli czujesz, że „coś jest nie tak”, Twoje emocje są ważnym sygnałem.
•Porozmawiaj z kimś zaufanym – kontakt z bliskimi może dać Ci zewnętrzną perspektywę.
•Zasięgnij pomocy specjalisty – psychoterapia może pomóc Ci odbudować poczucie własnej wartości i zrozumieć dynamikę relacji.
Gaslighting to przemoc psychiczna – nie lekceważ jej
Jeśli rozpoznajesz u siebie sygnały opisane w artykule, nie ignoruj ich. Gaslighting nie jest tylko „trudnym charakterem partnera” czy chwilową różnicą zdań – to mechanizm, który może prowadzić do długofalowych szkód emocjonalnych. Im szybciej zaczniesz działać, tym większa szansa na odzyskanie kontroli nad własnym życiem.
Jeśli czujesz się zagubiona/y, manipulowana/y lub boisz się mówić o tym, co czujesz – skontaktuj się z psychoterapeutą. W naszym Centrum oferujemy profesjonalne wsparcie w sytuacjach przemocy emocjonalnej i toksycznych relacji.
Jolanta Bigocka
terapeuta par
