Narcyzm – czym jest i jak go rozpoznać?

Żyjemy w kulturze coraz bardziej skupionej na sobie, w dzisiejszych czasach coraz częściej słyszymy o narcyzmie – zarówno w mediach społecznościowych, jak i w codziennych rozmowach. Wiele osób używa tego pojęcia do opisania egoistycznych czy egocentrycznych zachowań. Jednak czym dokładnie jest narcyzm i czy każdy, kto wykazuje pewne cechy, jest narcyzem?

Cechy Narcyza

Narcyzm to nieustanne koncentrowanie się na własnej ważności i wyglądzie, często kosztem potrzeb innych.

Słowo „narcyzm” pochodzi z greckiego mitu o Narcyzie, synu boga, który zmarł z głodu z powodu obsesyjnego zachwytu nad sobą. 

Ten typ nadmiernego samouwielbienia może przekształcić się w poważniejszą formę, znaną jako narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD).

Jedną z głównych cech charakterystycznych narcyza jest nadmierne poczucie wyższości, gdyż osoby takie uważają, że są o wiele lepsze od innych i zasługują na specjalne traktowanie.To wygórowane przekonanie sprawia, że ​​większość narcyzów wierzy, że ich potrzeby powinny być zaspokajane bez żadnych pytań.

Jak rozpoznać narcyzm?
charakterystyczne cechy, które mogą wskazywać na narcystyczne zaburzenie osobowości:

  • Przesadne poczucie własnej wartości i przekonanie o wyjątkowości
  • Ciągła potrzeba pochwał i uznania
  • Perfekcjonizm, który często jest paraliżujący
  • Brak empatii wobec innych
  • Silna potrzeba kontrolowania sytuacji i ludzi
  • Nadmierna drażliwość i łatwość wpadania w gniew
  • Egoizm i skupienie na własnych potrzebach
  • Trudności w radzeniu sobie z krytyką i odmiennymi opiniami
  • Nadwrażliwość emocjonalna i defensywność
  • Oczekiwanie specjalnego traktowania w każdej sytuacji
  • Otaczanie się osobami, które podziwiają lub potwierdzają ich wyższość
  • Wykorzystywanie innych bez poczucia winy
  • Częste poniżanie czy krytykowanie innych dla podkreślenia swojej wartości
  • Uleganie fantazjom o sukcesie, idealnej miłości czy władzy
  • Ignorowanie faktów sprzecznych z własnymi przekonaniami
  • Brak zdolności do autorefleksji i zmiany szkodliwego zachowania

Za tymi cechami często kryje się niskie poczucie własnej wartości, które osoba narcystyczna stara się ukryć za maską pewności siebie.

Przyczyny narcyzmu - skąd się bierze ?

Narcystyczne zaburzenie osobowości (ang. NPD – Narcissistic Personality Disorder) jest poważnym schorzeniem psychicznym, którego przyczyny mogą być złożone. Na rozwój tego zaburzenia mogą wpływać:

Czynniki genetyczne – jeśli jedno z rodziców cierpiało na NPD, istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia tej cechy u dziecka.
Traumy z dzieciństwa – doświadczenie zaniedbania lub nadmiernej krytyki w młodym wieku.
Relacje z rodzicami – brak zdrowych granic, nadmierna uwaga lub traktowanie dziecka jako „lepszego” niż inni.
Osobowość i temperament – niektóre cechy wrodzone mogą predysponować do rozwoju narcyzmu.  W wielu kulturach nagradza się autopromocję i osiągnięcia materialne lub sukces, co oznacza, że ​​w tych krajach narcyzm może stać się bardziej rozpowszechniony.

Czy można zapobiegać narcyzmowi?

Rodzice odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu postaw swoich dzieci. Aby zapobiec rozwijaniu cech narcystycznych, warto:

Zachować równowagę między pochwałami a konstruktywną krytyką.
Uczyć dzieci szacunku wobec innych ludzi i ich granic.
Nie traktować dzieci jako wyjątkowych w każdej sytuacji – pokazywać, że wszyscy ludzie mają wartość.
Wprowadzać granice i konsekwentnie je egzekwować.
Chronić dzieci przed toksycznym wpływem środowiska i niezdrowymi wzorcami.

Narcyzi mają duże trudności w utrzymaniu zdrowych relacji ze względu na swoje egocentryczne zachowanie i brak szacunku do uczuć innych.

Ich manipulacyjne działania i niespójne emocje mogą odpychać od siebie innych, co z czasem może sprawić, że staną się izolujący lub uwikłani w toksyczne związki.

Co robić, a czego nie robić w kontaktach z narcyzem- należy przestrzegać określonych zasad.

Co robić:

Dowiedz się więcej o NPD
Uważaj na gaslighting i zachowania manipulacyjne
Utrzymuj rozmowy krótkie
Jeśli musisz być w ich pobliżu, zachowuj się, jakbyś był nimi zainteresowany
Przypomnij sobie, że nie jesteś niczemu winien
Skup się na swoich potrzebach
Zbuduj swoją samoocenę
Zachowaj spokój i równowagę
Przyznaj się, kiedy potrzebujesz pomocy
Zdaj sobie sprawę, że narcyz również potrzebuje pomocy
Stosowanie pozytywnych strategii może pomóc Ci skuteczniej radzić sobie z interakcjami z narcyzem, co wpłynie pozytywnie na Twoją siłę emocjonalną i dobre samopoczucie.

Leczenie narcyzmu – czy jest możliwe?
Narcyzm można leczyć, choć proces ten wymaga czasu, zaangażowania i często wsparcia specjalisty. Psychoterapia (szczególnie terapia psychodynamiczna lub poznawczo-behawioralna) może pomóc osobie z NPD w zrozumieniu swoich schematów myślenia i zachowań.

Kluczowym krokiem jest jednak uznanie problemu i podjęcie decyzji o zmianie. Warto pamiętać, że chociaż osoby narcystyczne mogą unikać krytyki, samo podjęcie terapii jest aktem odwagi. Dzięki temu możliwa jest poprawa relacji z innymi i większa satysfakcja z życia.

 

Jolanta Bigocka